Cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành: Thúc đẩy thương mại và rút ngắn thời gian thông quan
Thủ tục kiểm tra chuyên ngành là một phần quan trọng trong quá trình xuất nhập khẩu, giúp đảm bảo an toàn thực phẩm, kiểm dịch động thực vật, tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường và các yêu cầu khác. Tuy nhiên, quy trình này thường kéo dài, gây chậm trễ trong thông quan hàng hóa, làm tăng chi phí logistics và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Nhận thức được vấn đề này, Chính phủ Việt Nam đã và đang đẩy mạnh cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành, nhằm giảm bớt các khâu kiểm tra trùng lặp, ứng dụng công nghệ thông tin và rút ngắn thời gian thông quan. Bài viết sau chúng tôi xin được phân tích thực trạng kiểm tra chuyên ngành, những cải cách quan trọng và lợi ích mà doanh nghiệp có thể nhận được từ các chính sách mới.
Thực trạng kiểm tra chuyên ngành thời điểm hiện nay
Kiểm tra chuyên ngành là gì?
Kiểm tra chuyên ngành là hoạt động đánh giá, xác minh chất lượng hàng hóa theo quy định của các cơ quan nhà nước, bao gồm:
- Kiểm dịch động thực vật (do Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn phụ trách).
- Kiểm tra an toàn thực phẩm (trực thuộc Bộ Y tế).
- Đánh giá tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lượng hàng hóa (Bộ Khoa học & Công nghệ, Bộ Công Thương thực hiện).
- Kiểm tra môi trường (Bộ Tài nguyên & Môi trường).
Những bất cập phổ biến trong kiểm tra chuyên ngành
Mặc dù mục tiêu của kiểm tra chuyên ngành là bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo an toàn hàng hóa. Thế nhưng quy trình thực hiện vẫn tồn tại nhiều hạn chế, gây ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu:
- Trùng lặp trong kiểm tra: Một số mặt hàng phải kiểm tra nhiều lần bởi nhiều cơ quan khác nhau, làm mất thời gian và tăng chi phí cho doanh nghiệp.
- Thời gian kiểm tra kéo dài: Theo số liệu từ Bộ Tài chính, thời gian kiểm tra chuyên ngành thường kéo dài 5 – 7 ngày, làm chậm trễ quá trình thông quan.
- Chi phí phát sinh cao: Doanh nghiệp phải chịu phí lưu kho, lưu bãi, chi phí kiểm tra mẫu, xét nghiệm… gây áp lực tài chính, đặc biệt điều này gây khó khăn đối với các doanh nghiệp nhỏ.
- Thủ tục hành chính rườm rà: Việc xin giấy phép kiểm tra yêu cầu nhiều loại hồ sơ, đôi khi không cần thiết, làm mất nhiều thời gian chuẩn bị.
Những bất cập này khiến Việt Nam xếp thứ 104/190 quốc gia về chỉ số thuận lợi thương mại (theo Ngân hàng Thế giới – WB, 2023), cho thấy sự cần thiết của việc cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành.
Cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành: Những chuyển biến quan trọng
Nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, Chính phủ đã triển khai nhiều biện pháp cải cách, bao gồm:
Áp dụng cơ chế một cửa quốc gia (NSW)
Cơ chế Một cửa quốc gia (National Single Window – NSW) là hệ thống giúp doanh nghiệp nộp hồ sơ điện tử và nhận kết quả trực tuyến, giảm bớt thủ tục giấy tờ và rút ngắn thời gian xử lý.
Lợi ích của NSW:
- Giảm thời gian thông quan từ 5 – 7 ngày xuống còn 1 – 3 ngày.
- Doanh nghiệp chỉ cần nộp hồ sơ một lần, không cần đi nhiều cơ quan khác nhau.
- Tăng tính minh bạch, giảm tiêu cực trong kiểm tra chuyên ngành.
Tính đến năm 2024, NSW đã kết nối với hơn 250 thủ tục hành chính từ 13 bộ, ngành và đang tiếp tục mở rộng phạm vi áp dụng.
Cắt giảm danh mục hàng hóa trong kiểm tra chuyên ngành
Trước đây, nhiều mặt hàng phải chịu kiểm tra chuyên ngành không cần thiết. Nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Chính phủ đã cắt giảm danh mục mặt hàng phải kiểm tra trước khi thông quan, cụ thể:
- Bộ Công Thương đã loại bỏ hơn 50% danh mục hàng hóa kiểm tra trước khi nhập khẩu.
- Bộ Y tế giảm 30% số nhóm hàng phải kiểm tra an toàn thực phẩm.
- Bộ NN&PTNT loại bỏ nhiều danh mục hàng hóa không có rủi ro cao về kiểm dịch thực vật.
Nhờ cải cách này, tỷ lệ lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành giảm từ 30% xuống còn 19% trong giai đoạn 2020 – 2024.
Chuyển từ kiểm tra trước thông quan sang hình thức kiểm tra sau thông quan
Theo chính sách mới, hàng hóa sẽ được thông quan trước, doanh nghiệp chỉ cần thực hiện kiểm tra chuyên ngành sau khi hàng hóa đã vào thị trường.
Điều này giúp:
- Giảm áp lực kiểm tra tại cảng biển, giúp thông quan nhanh hơn.
- Doanh nghiệp có thể đưa hàng vào sản xuất hoặc lưu thông ngay, không phải chờ kết quả kiểm tra.
- Tiết kiệm chi phí lưu kho, lưu bãi tại cảng.
Hình thức này đang được áp dụng mạnh mẽ trong lĩnh vực kiểm dịch thực vật, kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu.
Ứng dụng công nghệ trong kiểm tra chuyên ngành
Chính phủ đang đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và hệ thống tự động hóa để hỗ trợ quá trình kiểm tra. Một số công nghệ tiêu biểu:
- Máy quét container X-ray: Giúp kiểm tra nhanh lô hàng mà không cần mở container.
- Truy xuất nguồn gốc điện tử: Ứng dụng blockchain để xác minh xuất xứ hàng hóa.
- Phần mềm khai báo hải quan điện tử: Hỗ trợ doanh nghiệp kê khai nhanh chóng và chính xác.
Những công nghệ trên giúp rút ngắn thời gian kiểm tra từ 3 – 5 ngày xuống còn 1 – 2 ngày.
Lợi ích của cải cách kiểm tra chuyên ngành đối với doanh nghiệp
Các nỗ lực cải cách mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu:
- Tiết kiệm thời gian thông quan: Giảm trung bình 30 – 50% thời gian kiểm tra so với trước đây.
- Cắt giảm chi phí logistics: Doanh nghiệp tiết kiệm hàng chục triệu đồng/lô hàng nhờ giảm phí lưu kho, lưu bãi.
- Tăng cường minh bạch, giảm rủi ro tiêu cực trong quá trình kiểm tra.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành là bước đi quan trọng giúp tạo thuận lợi thương mại, giảm chi phí và thời gian thông quan hàng hóa. Việc áp dụng Cơ chế Một cửa quốc gia, cắt giảm danh mục hàng hóa kiểm tra, chuyển từ kiểm tra trước sang kiểm tra sau thông quan và ứng dụng công nghệ hiện đại sẽ giúp doanh nghiệp xuất nhập khẩu hoạt động hiệu quả hơn.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế, doanh nghiệp cần cập nhật các chính sách mới nhất để tận dụng lợi ích từ cải cách hải quan, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa quy trình xuất nhập khẩu.
các dịch vụ của lê vy logistics
Dịch Vụ Thủ Tục Hành Chính Tại Cảng
Dịch Vụ Vận Chuyển Hàng Hóa Dự Án Chuyên Nghiệp
